Wat geeft een lichtplan weer en waarom is het belangrijk?

Wat is een lichtplan en waarom heb je het nodig?

Een lichtplan is een technisch uitgewerkt adviesdocument dat exact laat zien hoe en waar lichtbronnen of armaturen binnen een professionele ruimte geplaatst moeten worden. Je kunt het zien als een blauwdruk van de verlichting in je kantoor, loods, magazijn of andere bedrijfsruimte. In het lichtplan wordt rekening gehouden met de functie van iedere ruimte, de benodigde lichtniveaus, de aanwezige daglichttoetreding en het gebruiksprofiel van de mensen die in de ruimte werken. Dit plan vormt de basis voor elk professioneel verlichtingsproject, zodat je vooraf zekerheid hebt over het beoogde resultaat. Bij LED Solutions Holland merken we dat veel bedrijven de behoefte hebben aan meer inzicht vooraf—je wilt voorkomen dat je na installatie nog moet bijsturen omdat het lichtbeeld niet naar wens is. Een goed lichtplan voorkomt verrassingen en draagt bij aan veiligheid, productiviteit en energiezuinigheid.

Wat staat er precies in een lichtplan?

Een professioneel lichtplan bevat veel meer dan alleen een plattegrond met stipjes. Centraal staan onder andere de eisen ten aanzien van lichtsterkte (lux-waardes), gelijkmatigheid, kleurweergave (CRI), verblindingsfactor (UGR) en soms ook specifieke eisen zoals kleurtemperatuur of noodverlichting. Daarnaast is het belangrijk dat de juiste armaturen worden gekozen voor de toepassing: de wensen voor kantoorverlichting verschillen immers sterk van bijvoorbeeld loodsverlichting of magazijnverlichting. In het lichtplan staat per ruimte aangegeven hoeveel armaturen nodig zijn, waar ze komen te hangen of te staan, hoeveel licht deze produceren en of je te maken hebt met zones waar extra aandacht nodig is (denk aan nooduitgangen of werkplekken met HACCP-eisen). Vaak bevat een lichtplan:

• Een plattegrond met aanduiding van armaturen
• Lichtsterkteberekeningen (luxwaarden)
• Advies over type armatuur en montagemethode
• Kleurweergave-index (CRI) specificatie per ruimte
• Opnames aansturing (zoals bewegingsdetectie of daglichtregeling)
• Toelichting op duurzaamheid en besparing
• Eventuele scenario’s voor latere uitbreiding

Waarom is het belangrijk om een goed lichtplan te laten maken?

Het belang van een goed doordacht lichtplan zit hem in het vooraf wegnemen van risico’s en het maximaliseren van het succes van je investering. Je voorkomt ermee dat plekken te donker of juist te fel verlicht zijn, waardoor je arbeidsomstandigheden verbetert en risico’s op bijvoorbeeld ongelukken verkleint. In magazijnen en loodsen zien wij nog vaak situaties waar in het verleden vooral is gekeken naar de laagste investeringskosten, zonder goed te letten op de werkelijke lichtopbrengst of het comfort voor de medewerkers. Juist in deze omgevingen, waar veiligheid en zicht cruciaal zijn, voorkomt een lichtplan blinde vlekken of ongelijkmatige verlichting. Het komt ook veel voor dat in oude bedrijfshallen een retrofit met led tubes is toegepast, maar dat hierdoor de gelijkmatigheid en kwaliteit te wensen overlaten. Wij adviseren dan altijd het volledige armatuur te vervangen of gebruik te maken van een intelligente ombouwset, bijvoorbeeld de RBLED EasyLight ombouwset, zodat je voldoet aan de nieuwste normen en geen concessies hoeft te doen aan kwaliteit en veiligheid.

De technische en wettelijke eisen waar een lichtplan rekening mee houdt

Een lichtplan wordt altijd opgesteld met inachtneming van de geldende normen (zoals NEN-EN 12464-1 voor werkplekken binnen), wet- en regelgeving en specifieke branche-eisen. Deze normen bepalen per type ruimte en activiteit een minimaal aanbevolen lichtniveau en specificeren bijvoorbeeld eisen aan verblinding (UGR-waarde), kleurweergave en gelijkmatigheid. Voor ziekenhuizen en zorginstellingen gelden vaak nog strengere eisen aan onder meer CRI en lichtsterkte. In cleanrooms of spuitcabines gelden weer andere eisen dan in een regulier kantoor. Verder is het relevant dat sinds 2023 de Energie Investeringsaftrek (EIA) voor led verlichting is vervallen, omdat de terugverdientijd zó kort is geworden dat de overheid extra stimulering niet meer nodig vindt. Voor bedrijven is het dus zaak om nú te investeren in de modernste verlichtingsoplossingen.

Hoe draagt een lichtplan bij aan energiebesparing en toekomstbestendigheid?

Een belangrijk voordeel van een goed lichtplan is dat het exact inzichtelijk maakt waar je op energie kunt besparen, zonder concessies te doen aan de lichtkwaliteit. Door de juiste armaturen en plaatsing kun je tot wel 89% besparen ten opzichte van conventionele TL-installaties. Daar komt bij dat in het lichtplan rekening gehouden kan worden met smart functies: bewegingsdetectie, daglichtregeling en centrale aansturing zorgen ervoor dat verlichting alleen brandt waar en wanneer dat nodig is. Bij industriële toepassingen, zoals werkplaatsverlichting of bedrijfshalverlichting, zie je dat het potentieel voor energiereductie enorm is, juist omdat deze armaturen vaak lang en intensief worden gebruikt. Een goed lichtplan neemt ook groeiscenario’s mee. Denk aan uitbreidingsmogelijkheden, het vervangen van armaturen door krachtigere types, of het integreren van extra sensoren. Zo voorkom je dat je installatie binnen enkele jaren alweer verouderd is.

Kleurweergave (CRI) en het effect op jouw werkvloer

Een lichtplan behandelt niet alleen hoeveel licht er is, maar ook de kwaliteit van het licht. De kleurweergave-index (CRI) geeft aan in hoeverre kleuren natuurgetrouw worden weergegeven onder een bepaalde lichtbron. Voor kantoren en magazijnen volstaat meestal een CRI van 80 of hoger, omdat het belangrijkste doel helder en comfortabel werklicht is. In retailomgevingen wil je producten aantrekkelijk en realistisch presenteren; daar adviseren we minimaal CRI 90. In medische omgevingen of laboratoria zijn CRI-waarden van 95 of hoger vereist, omdat hier kleurechtheid letterlijk van levensbelang kan zijn (denk aan het beoordelen van huid of bloed). Ook in spuitcabines en creatieve ateliers geldt: hoe hoger de CRI, hoe beter je schakeringen waarneemt. Laat je dus niet alleen leiden door lichtsterkte of prijs, maar kijk kritisch naar de rol van kleurweergave in jouw toepassing. Wij adviseren je graag over de optimale balans tussen CRI, efficiëntie en kosten.

Praktijkvoorbeelden en de rol van lichtplan in verschillende sectoren

In de praktijk zien wij enorme verschillen tussen sectoren. Voor kantoorverlichting is het doel vooral werkcomfort en concentratie, met gelijkmatige verdeling van het licht en minimale verblinding. In een magazijn draait het om veiligheid, goed kunnen lezen van etiketten en duidelijk zicht in gangpaden—daar is een gericht lichtplan essentieel. In een loods voorkom je met een slim plan dat je energie verspilt aan verlichting op plekken waar niemand werkt, terwijl andere, drukbezochte zones misschien wel extra licht nodig hebben. Ook in zorgomgevingen is het lichtplan van doorslaggevend belang, niet alleen qua lichtsterkte, maar ook voor het ondersteunen van dag- en nachtritmes van patiënten en medewerkers (zorgverlichting en ziekenhuisverlichting). Elk project vraagt om een eigen aanpak, afgestemd op de activiteiten, de gebruikers en de ruimte. Het is dus nooit one-size-fits-all, maar maatwerk waarbij ervaring het verschil maakt. Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.