Bewegingssensor vs. aanwezigheidsdetectie: wat is het verschil?

Inleiding: Bewegingssensor vs. aanwezigheidsdetectie in led verlichting

In zakelijke omgevingen zoals kantoren, magazijnen en industriële ruimtes is automatisering van verlichting steeds belangrijker. Vooral als je kiest voor led verlichting, spelen slimme aansturingssystemen een grote rol in het maximaliseren van energiebesparing en comfort. Je hoort vaak de termen ‘bewegingssensor’ en ‘aanwezigheidsdetectie’ voorbijkomen. Hoewel deze begrippen in de praktijk soms door elkaar gebruikt worden, zijn er wel degelijk duidelijke verschillen. Bij LED Solutions Holland merken we dat veel facilitair managers en installateurs zich afvragen welk systeem in hun situatie het beste past. In dit artikel leg ik je uit wat de verschillen zijn, hoe beide systemen werken, en waar je op moet letten als je kiest voor geautomatiseerde verlichting in professionele toepassingen.

Werking en techniek van bewegingssensoren

Bewegingssensoren zijn inmiddels bijna standaard in veel bedrijfspanden. Ze zijn bedoeld om verlichtingsarmaturen automatisch aan te schakelen zodra ze beweging detecteren, bijvoorbeeld door mensen die de ruimte betreden. De techniek achter bewegingssensoren is vaak gebaseerd op passief infrarood (PIR): een sensor registreert temperatuurveranderingen die veroorzaakt worden door beweging van personen of voertuigen. Wanneer je een ruimte binnenkomt, detecteert zo’n sensor dit verschil en schakelt direct het licht in. Toch zijn bewegingssensoren vooral ‘reactief’: ze reageren op beweging, maar zijn minder goed in het monitoren van stilzittende personen. Hierdoor kan het gebeuren dat verlichting uitgaat terwijl er nog mensen in een ruimte aanwezig zijn, maar die zich amper bewegen of achter hoge kasten zitten.

Bewegingssensoren worden vaak ingezet in ruimtes waar men maar kort verblijft, zoals gangen, sanitaire ruimtes, technische ruimtes of sommige delen van een magazijn. In die context is directe detectie voldoende. Ze zijn meestal eenvoudig te installeren en vereisen geen complexe infrastructuur. In de praktijk kom je zowel losse sensoren tegen, die naast bestaande armaturen aan het plafond worden gemonteerd, als geïntegreerde systemen waarbij de sensor direct in het armatuur is ingebouwd. Let wel op bij het kiezen van het juiste type sensor: in grote industriële ruimtes of opslagplaatsen kunnen obstakels en hoge stellingen ervoor zorgen dat niet de hele ruimte goed wordt gedekt. Goede advisering op maat is daarom belangrijk.

Samenvattend zijn bewegingssensoren dus ideaal voor eenvoudige, snelle schakeling van led verlichting bij binnenkomst en vertrek. Maar wil je bijvoorbeeld zeker weten dat verlichting niet onterecht uitgaat in stillere ruimtes, dan kan aanwezigheidsdetectie een betere keuze zijn.

• Bewegingssensoren werken vooral op basis van detectie van beweging, meestal via infrarood.
• Geschikt voor korte verblijfplaatsen zoals gangen, trappenhuizen en sanitaire ruimtes.
• Eenvoudig te installeren, maar dekking is afhankelijk van sensortype en indeling van de ruimte.
• Kan soms personen missen die zich weinig bewegen of gedeeltelijk uit het zicht zijn.

Hoe werkt aanwezigheidsdetectie bij led verlichting?

Aanwezigheidsdetectie gaat een stap verder dan standaard bewegingssensoren. Deze technologie is ontwikkeld om niet alleen beweging te registreren, maar daadwerkelijk de aanwezigheid van personen te monitoren – ook als deze nauwelijks bewegen. Het systeem gebruikt daarbij vaak een combinatie van technologieën, zoals ultrasoon geluid, microgolven (radar) of geavanceerde optische sensoren. Zo is het mogelijk om subtielere signalen op te vangen, bijvoorbeeld een medewerker die stil achter een bureau werkt. Hierdoor blijft de verlichting aan zolang er iemand in de ruimte is, wat het comfort en de veiligheid ten goede komt, zeker in vergaderruimtes, open kantoren of onderwijsomgevingen.

Er zijn verschillende niveaus van aanwezigheidsdetectie. Sommige sensoren kunnen bijvoorbeeld onderscheid maken tussen mensen en huisdieren of pratende bezoekers. Slimme aanwezigheidsdetectie kan zelfs patronen herkennen in het gebruik van ruimtes en op basis daarvan het licht sturen. In moderne kantoorverlichting kom je dit soort integraties vaak tegen, zeker als een hoog comfortniveau en energiebesparing samen moeten gaan. Door deze techniek te combineren met daglichtsensoren – zoals onze slimme lichtsensor met daglicht- en bewegingsdetectie – kun je het energieverbruik verder minimaliseren zonder in te leveren op werkplekcomfort.

Belangrijk om te weten is dat aanwezigheidsdetectie per toepassing anders kan werken. In bijvoorbeeld schoolverlichting wordt vaak gekozen voor aanwezigheidsdetectie die snel schakelt, om onnodig brandende verlichting in leegstaande lokalen te voorkomen. In industriële omgevingen moet de detectie betrouwbaar zijn bij zowel stilstaande als bewegende mensen tussen machines of stellingen. Vraag specifiek welke techniek wordt toegepast en welke ervaringen er met die combinatie zijn.

• Aanwezigheidsdetectie gebruikt meerdere sensoren of geavanceerdere metingen dan alleen infrarood.
• Verlichting blijft aan zolang er personen aanwezig zijn, ook als ze weinig bewegen.
• Ideaal voor kantoren, klaslokalen, vergaderruimtes en andere plekken waar comfort centraal staat.
• Mogelijk te combineren met andere technieken voor nog meer energiebesparing.

Toepassingen in professionele omgevingen

Zowel bewegingssensoren als aanwezigheidsdetectie vind je terug in allerlei commerciële en industriële settings. De juiste keuze hangt sterk af van het gebruiksdoel en het gewenste comfortniveau. Bij LED Solutions Holland zien we vaak dat bedrijven die overstappen op led verlichting hun oude tl-systemen wilden automatiseren of centraliseren. Maar niet elke techniek past bij elke ruimte. Hieronder vind je een overzicht van veelvoorkomende toepassingen – en welke techniek het beste past.

In magazijnen en loodsen, waar medewerkers zich vooral verplaatsen tussen stellingen, werkt een eenvoudige bewegingssensor vaak prima. Gaat het om opslag met slechts af en toe toegang, dan wil je niet dat het licht onnodig brandt. In werkplaatsen of bedrijfshallen waar constant activiteit is, kan aanwezigheidsdetectie efficiënter zijn, omdat deze voorkomt dat het licht uitgaat terwijl mensen werken, ook al bewegen ze niet intensief. Voor plekken waar veiligheid cruciaal is – zoals bij loodsverlichting of magazijnverlichting – combineer je detectie vaak met andere sensoren zoals daglichtregeling.

In kantoren wordt aanwezigheidsdetectie juist ingezet vanwege het hogere comfort. Het voorkomt dat het licht dooft terwijl iemand aan het werk blijft, waardoor het werkplekcomfort en de productiviteit omhooggaan. Ook in scholen, waar lokalen vaak korte tijd leeg staan, kan aanwezigheidsdetectie zorgen voor flinke energiebesparing zonder in te leveren op lichtkwaliteit. In sanitaire ruimtes, trappenhuizen of gangen zie je dan weer standaard bewegingssensoren vanwege de korte verblijfsduur en het simpele schakelmoment.

• Magazijn: Bewegingssensoren waar korte aanwezigheid verwacht wordt.
• Werkplaats of productiehal: Aanwezigheidsdetectie voor continu comfort.
• Kantoren: Comfortverhogend en energiezuinig door aanwezigheidsdetectie.
• Sanitair/gangen: Bewegingssensor is vaak voldoende.

Binnen welk armatuur kies je welke techniek?

De keuze voor een sensor hangt nauw samen met het type armatuur en de ruimte waarin je deze toepast. Moderne led armaturen kunnen vaak worden uitgerust met geïntegreerde sensortechniek. Een goed voorbeeld is de RBLED Focus Linear: een efficiënt lichtlijnsysteem waar slimme aansturing standaard mogelijk is. Specifiek voor industriële en vochtige omgevingen is de RBLED Matrix II Tri-Proof populair, dankzij de robuuste behuizing en opties voor verschillende detectietechnieken. In moderne kantoren, waar systeemplafonds de norm zijn, bieden armaturen als het RBLED Four Panel geïntegreerde opties voor aanwezigheidsdetectie – ideaal voor gebruiksgemak en gegarandeerd comfort.

Vaak worden slimme sensoren direct in het armatuur ingebouwd, zodat je niet apart hoeft te installeren of kabels te trekken. Bij bestaande installaties kun je kiezen voor een ombouwset, waarmee verouderde armaturen worden aangepast aan led én slimme aansturing. Let wel: bij LED Solutions Holland adviseren wij géén retrofit met led tubes of led TL buizen. De kwaliteit en veiligheid (CE-keurmerk) zijn namelijk niet altijd geborgd. Een volledige vervanging of een gecertificeerde ombouwset biedt een veel betere basis voor integratie van sensoren en garandeert een langere levensduur van je verlichting.

Houd bij het selecteren van je armaturen en sensoren rekening met de ruimte: grote hoogte? Kies dan voor sensoren met een groter bereik, zoals in het RBLED EVO Highbay-armatuur. Voor gangen of trappenhuizen kun je kiezen voor compacte armaturen zoals de RBLED Hall Disc, waar eenvoudige bewegingssensoren voldoende zijn.

• Kies voor geïntegreerde sensoren binnen led armaturen voor nieuwe installaties.
• Voor ombouw: gebruik ombouwsets, ingaand op veiligheid en levensduur.
• Let op het bereik en type sensor (standaard bewegingssensor versus slimme aanwezigheidsdetectie).
• Stem de armatuurkeuze af op de ruimtelijke omstandigheden (hoogte, obstakels, verblijfsduur).

Energetische voordelen en aandachtspunten

Het automatiseren van led verlichting met sensoren levert energiebesparing op. In praktijkcases van LED Solutions Holland zien we besparingen van 70-89% ten opzichte van oude TL-installaties, vooral wanneer je sensortechniek optimaal benut. Bewegingssensoren voorkomen onnodig brandende verlichting in korteverblijfsruimtes, terwijl aanwezigheidsdetectie ervoor zorgt dat je niet méér verbruikt dan strikt noodzakelijk. Door armaturen met slimme aansturing te combineren met daglichtsensoren, zoals de RBLED Save Sensor, maximaliseer je de efficiëntie.

Als inkoper of facilitair manager is het goed te weten dat de Energie-investeringsaftrek (EIA) sinds 2023 niet meer van toepassing is op led verlichting. Dit komt doordat de terugverdientijd inmiddels zó kort is geworden, vooral als je investeert in volwaardige armaturen met aansturing. Nog steeds geldt: hoe slimmer je omgaat met aansturing en detectie, hoe sneller je bespaart. Let wel op de valkuilen: slecht gekozen sensoren (geen account voor obstakels, te korte detectietijd, of ongeschikte techniek voor de ruimte) kunnen comfort of veiligheid negatief beïnvloeden. Schakel dus altijd een verlichtingsspecialist in als je twijfelt over de toepassing bij slimme led verlichting in jouw situatie.

• Besparing tot 89% haalbaar bij juiste combinatie van armaturen en sensoren.
• Let op comfort: slechte detectie leidt tot ontevreden gebruikers.
• De EIA geldt niet meer voor led verlichting, maar terugverdientijd blijft erg gunstig.
• Laat je goed adviseren over montage, bereik en toepassingsgebied.

Samenvatting en adviezen voor jouw praktijk

Het verschil tussen bewegingssensoren en aanwezigheidsdetectie zit vooral in het verfijnde detectievermogen en de geschikte toepassingen. Bewegingssensoren reageren op fysieke beweging en zijn ideaal voor eenvoudige, korte verblijven. Aanwezigheidsdetectie monitort continu of mensen aanwezig zijn, zelfs bij minimale activiteit: dit verhoogt comfort en voorkomt vervelende situaties waarbij het licht voortijdig uitgaat.

De juiste sensor en armatuur hangen altijd samen met de omgeving: kies voor integratie met het armatuur indien mogelijk, stem de techniek af op de ruimte, en denk vooruit over installatie en onderhoud. Vermijd retrofit met led tubes en ga altijd voor een complete led oplossing of een ombouwset voor duurzaamheid, veiligheid en optimaal comfort. Wil je weten wat automatische verlichting met bewegings- of aanwezigheidsdetectie betekent voor jouw pand of situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.