Duurzaam verlichten in de publieke sector: stappenplan voor gemeenten

Waarom duurzame verlichting essentieel is voor gemeenten

Steeds meer gemeenten zetten stappen richting een energiezuinige en milieubewuste openbare ruimte. Duurzaam verlichten van pleinen, straten, fietspaden en gemeentelijke gebouwen draagt niet alleen bij aan een lagere energierekening, maar vermindert ook de CO2-uitstoot en verhoogt het gevoel van veiligheid. Bovendien speelt maatschappelijk verantwoord ondernemen een steeds grotere rol bij publieke organisaties. Toch zien we bij LED Solutions Holland dat in de praktijk nog vaak wordt gekozen voor quick fixes, zoals de retrofit naar led tubes of het simpelweg vervangen van alleen de lichtbron. Dit lijkt in eerste instantie een snelle route, maar levert op langere termijn minder voordeel op qua betrouwbaarheid, energie-efficiëntie en onderhoud. Gemeenten doen er goed aan het volledige verlichtingssysteem onder de loep te nemen en voor een toekomstbestendige oplossing te kiezen.

• Lange levensduur en minder onderhoud
• Directe energiebesparing tot 89%
• Beter lichtbeeld en meer veiligheid

Stap 1: Inventarisatie van bestaande verlichting

De basis voor iedere duurzame omschakeling ligt bij een gedegen inventarisatie. Breng in kaart waar momenteel conventionele verlichting hangt, welke typen armaturen er gebruikt worden en hoe oud deze zijn. Daarnaast is het verstandig te analyseren welke omgevingen prioriteit hebben: denk aan drukbezochte rotondes, parken of schoolpleinen. Let ook op technische bijzonderheden, zoals armaturen die in de buurt van natuurgebieden staan, waar lichtvervuiling een aandachtspunt is. LED Solutions Holland raadt aan om niet alleen te kijken naar de schaal van het project, maar ook naar de complexiteit van de infrastructuur. Bij oudere installaties kun je tegen onverwachte technische beperkingen aanlopen, zoals oude bekabeling of beperkte stroomcapaciteit. Retrofitting met led tubes of led TL buizen lijkt aantrekkelijk, maar wij hebben in de praktijk gezien dat dit soort oplossingen vaak leiden tot storingen of problemen met het CE-keurmerk. Een integrale inventarisatie toont aan welk deel van een gemeente direct te moderniseren is en waar specifieke aandacht nodig is.

• Maak gebruik van slimme lichtmeetapparatuur om actuele lichtniveaus vast te stellen
• Noteer specifieke aandachtspunten zoals veiligheid of nachtritmes van bewoners
• Check de aanwezigheid van armaturen op lastig bereikbare plekken

Stap 2: Kiezen tussen vervanging en renovatie van armaturen

Na de inventarisatie volgt de vraag: vervangen of renoveren? Bij conventionele installaties – vooral met oude TL of natriumlampen – is het technisch niet aan te raden enkel de lichtbron te vernieuwen. De kans op lagere lichtopbrengst, kortere levensduur en het vervallen van CE-certificering is groot. Soms wordt nog gekozen voor led tubes of retrofitoplossingen, maar daar zijn wij geen voorstander van.

Wij adviseren eerder het volledige armatuur te vervangen of een speciaal ontwikkelde ombouwset te gebruiken. Hiermee verwijder je de oude elektronica en investeer je in een systeem dat wél aan moderne energie- en kwaliteitsnormen voldoet. Een voorbeeld hiervan is de ombouwset voor T5/T8-armaturen. Aanvullend kun je voor straat- en terreintoepassingen kiezen voor een duurzaam straatverlichtingsarmatuur.

Ook in openbare ruimten zoals parkeerdekken of fietstunnels adviseren wij armaturen te selecteren die speciaal zijn ontwikkeld voor buitengebruik of ruwe omgevingen, met aandacht voor IP-waarde en bescherming tegen vandalisme. Het slim vervangen van armaturen verhoogt niet alleen de veiligheid en duurzaamheid, maar reduceert ook langetermijnonderhoud.

• Kijk naar armaturen met een hoge beschermingsgraad (IP65 of hoger)
• Vervang bij voorkeur alle oude elektronica bij renovatieprojecten
• Let op integratie van lichtmanagementsystemen

Stap 3: Belang van lichtkwaliteit (CRI en kleurtemperatuur)

Naast energiezuinigheid en levensduur speelt lichtkwaliteit een grote rol, zeker in de publieke sector. De kleurweergave-index (CRI) geeft aan in hoeverre kleuren natuurgetrouw worden weergegeven onder kunstlicht. In een gemeente zijn verschillende situaties denkbaar:

• Stadion- en sporthalverlichting: hier wordt vaak een CRI van 80 of hoger gehanteerd
• Groene parken of natuurgebieden: juist lagere kleurtemperatuur – rond 3000K – helpt lichtvervuiling beperken
• Kunstwerken of monumenten: kies een CRI van 90 of hoger voor optimale kleurweergave
• Algemene straatverlichting: een CRI tussen 70-80 is afdoende voor voldoende herkenbaarheid

De juiste keuze in CRI en kleurtemperatuur beïnvloedt niet alleen het comfort en het veiligheidsgevoel, maar tevens het effect op flora, fauna en de leefomgeving. Wij zien vaak dat een bewuste keuze voor lichtkleur in woonwijken het nachtelijke karakter respecteert zonder in te boeten op zicht of verkeersveiligheid. In medische omgevingen of bij zorginstellingen, waar kleurherkenning essentieel is, adviseren we te kiezen voor een hogere CRI-waarde. Hier lees je meer over geschikte zorgverlichting.

Stap 4: Wet- en regelgeving bij duurzame openbare verlichting

Voor gemeenten is het belangrijk te weten aan welke wet- en regelgeving installaties moeten voldoen. Naast de Europese CE-markering gelden in Nederland het Bouwbesluit, de NEN-EN 12464-2 norm voor buitenverlichting, en lokaal beleid rondom biodiversiteit en lichtvervuiling. De Arbowet stelt bovendien eisen aan veiligheid voor werknemers in gemeentelijke gebouwen. Sinds 2023 is de Energie Investeringsaftrek (EIA) niet meer van toepassing op led verlichting vanwege de korte terugverdientijd, maar gemeenten hebben vaak wel recht op gunstige aanbestedingsvoorwaarden als men kiest voor energiearme oplossingen. Let bij de keuze van armaturen altijd op het voldoen aan de geldende EMC-normen (stoorvastheid), RoHS (milieuschadelijke stoffen), en eventuele eisen rondom noodverlichting en vorstbestendigheid.

LED Solutions Holland ontvangt regelmatig vragen over het selecteren van juiste noodverlichtingsarmaturen, zeker in openbare gebouwen zoals zwembaden of scholen. Hier liggen ook verplichtingen op het gebied van vluchtroute-aanduiding en het functioneren onder alle omstandigheden, zoals bij noodverlichting in vochtige omgevingen.

• Kies armaturen met erkende keuringen en certificaten
• Raadpleeg het gemeentelijk inkoop- en aanbestedingsbeleid
• Bekijk lokale maatregelen tegen lichtvervuiling

Stap 5: Integratie van slimme lichtsturing en monitoring

De integratie van slimme lichtsturing wordt steeds belangrijker in het publieke domein. Met led armaturen kun je eenvoudig schakelen tussen verlichtingsscenario’s, zoals dimmen in de nacht, bewegingsdetectie of automatische aanpassing aan weersomstandigheden. Dit verlaagt direct het energieverbruik en vergroot het gebruikscomfort. Denk aan het toepassen van een slimme lichtsensor met daglicht- en bewegingsdetectie. Voor grote gemeenten is het mogelijk om volledige netwerken centraal te monitoren en besturen via IoT-platforms.

We merken in de praktijk dat gemeenten hierdoor sneller kunnen inspelen op veranderende behoeften, bijvoorbeeld tijdens evenementen of in bepaalde uitgaansgebieden. Let bij de keuze voor lichtmanagementsystemen op de mate van integratie met bestaande IT-infrastructuur en het gebruiksgemak voor beheerders.

• Kies voor open protocollen of platforms met API-integratie
• Let op dat updates en beheer op afstand mogelijk zijn
• Voorbeeld: verlichting automatisch dimmen na spitsuren

Stap 6: Langetermijnplanning en circulaire toepassingen

Een duurzame toekomstvisie vraagt om meer dan alleen een technische upgrade. Gemeenten zoeken steeds vaker naar circulaire oplossingen: armaturen die uit milieuvriendelijke materialen bestaan of ontworpen zijn voor eenvoudig hergebruik van onderdelen. Fabrikanten spelen hierop in met modulaire systemen, waarin bijvoorbeeld alleen de led module hoeft te worden vervangen bij einde levensduur, terwijl de behuizing behouden blijft. LED Solutions Holland ziet in gemeentelijke projecten dat een langetermijnvisie op onderhoud (bijvoorbeeld tienjaarsevaluatie) tot lagere total cost of ownership leidt. Houd ook rekening met toekomstige ontwikkelingen op het gebied van lichtmanagement, regelgeving en beschikbaarheid van (reserve)onderdelen.

• Stel een meerjarenplan op voor échte duurzaamheid
• Kies bij voorkeur voor armaturen met een modulair design
• Check leveringszekerheid en beschikbaarheid van technische support

Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.