LED dimmen: lagere energiekosten door flexibiliteit in verbruik

De basis van led dimmen: hoe werkt het?

Het dimmen van led verlichting is in professionele omgevingen allang geen innovatie meer, maar eerder een basisvoorwaarde om in te kunnen spelen op veranderende behoeften en energiekosten. In plaats van aan of uit, kies je met dimbare led armaturen zelf de gewenste lichtsterkte op ieder moment van de dag. Het reguleren van de lichtoutput gebeurt met behulp van een zogenaamde dimmer, die – afhankelijk van de installatie – op verschillende manieren aangestuurd wordt. Denk hierbij aan standaarddraaidimmers, maar in de utiliteit kom je vooral centrale systemen tegen die via DALI, 1-10V, draadloze protocollen of gebouwautomatisering aangestuurd worden. Dat biedt flexibiliteit én controle: je past het verbruik aan de actuele behoefte aan, zonder in te leveren op comfort of veiligheid.

Bij LED Solutions Holland merken we dat vooral facilitair managers, installateurs en technische inkopers steeds meer oog hebben voor het potentiële energiebesparende effect van dimmen in grotere ruimtes. Waar vroeger alleen ‘vol aan’ werd gekozen, is het nu standaard om verlichting via scenario’s, bewegingsmelders of daglichtregelingen te laten werken. Daarmee sluit je het verbruik optimaal aan op het daadwerkelijke gebruik van de ruimte – of dat nu een kantoortuin, magazijn of bedrijfshal is. Belangrijk om te weten: niet elke led lichtbron en niet elk armatuur is geschikt om gedimd te worden. Je hebt altijd specifiek dimbare armaturen nodig, die uitgerust zijn met de juiste elektronica, zoals een dimbare driver of een DALI-interface.

• Standaard draaidimmers: vooral in kleinere ruimtes, minder geschikt voor complexe utiliteit
• 1-10V systemen: eenvoudige integratie, ideaal voor basis lichtscènes
• DALI (Digital Addressable Lighting Interface): uitgebreide, programmeerbare scenariokeuze en monitoring
• KNX, Zigbee of Bluetooth Mesh: moderne, draadloze opties binnen gebouwautomatisering

Energiebesparing en lagere kosten door dimbare led verlichting

Eén van de grootste voordelen van led dimmen is de directe energiebesparing. Waar conventionele lichtbronnen – zoals TL of HID – veel minder efficiënt gedimd kunnen worden (vaak leidt dimming slechts tot een klein beetje stroomreductie, maar nog steeds veel warmteverlies), presteert led verlichting juist optimaal bij lagere lichtsterkte. Het werkelijk verbruik neemt nagenoeg lineair af met het afgenomen lichtniveau. Dim je dus naar 50% van de lichtopbrengst, dan daalt ook het energieverbruik met bijna 50%. Dit maakt dimmen buitengewoon interessant voor grotere oppervlaktes zoals magazijnen, kantoren, scholen en loodsen, waar verlichting niet altijd op volle kracht aan hoeft te staan.

We zien vaak dat bedrijven door led dimmen het stroomverbruik tot tientallen procenten kunnen reduceren zonder aan comfort of veiligheid in te leveren. Extra voordeel: doordat armaturen minder voluit hoeven te draaien, neemt de levensduur toe, waardoor onderhoudsintervallen afnemen. Dit bespaart niet alleen energiekosten, maar zorgt ook voor lagere totale beheerskosten van de verlichting op lange termijn. Rekenvoorbeeld: in een kantoorgebouw waar de verlichting standaard op 70% brandt dankzij slimme daglichtregelingen, kan het jaarlijkse energieverbruik voor verlichting met zo’n 25 tot 40% dalen, bovenop de besparing van de overstap van TL naar led, die kan oplopen tot wel 89%.

• Lineaire energiereductie afhankelijk van dimstand
• Lange levensduur door minder warmteontwikkeling
• Lager onderhoud dankzij minder aan- en uitschakelcycli
• Extra kostenvoordeel bovenop bestaande led-besparingen

Verschillende dimsystemen: wat zijn de opties in de praktijk?

Afhankelijk van de ruimte, het type installatie en de mate van flexibiliteit die gewenst is, kies je uit een aantal dimsystemen. In de praktijk kom je in utiliteitsgebouwen vooral DALI (Digital Addressable Lighting Interface), 1-10V- en KNX-systemen tegen, ieder met hun eigen voordelen. DALI is verreweg het meest flexibel en schaalbaar: armaturen kunnen individueel of in groepen worden aangestuurd, met verschillende scenario’s, tijdschakelingen en monitoring. Ideaal voor grote kantoren, onderwijsgebouwen en industriële ruimtes met veel lichtpunten. Ook draadloze dimsystemen winnen terrein, zeker bij renovatie of wanneer uitbreidingen nodig zijn zonder extra bekabeling. Denk aan Zigbee, Bluetooth Mesh of smart building-oplossingen, waarbij armaturen draadloos of via een bestaand netwerk geprogrammeerd worden.

Het is belangrijk om in elke situatie te kijken wat bij de installatie past. Bij LED Solutions Holland merken we dat het loont om vooraf goed te inventariseren welk type dimmer, regelaar of interface compatibel is met de gekozen armaturen. Niet elk systeem werkt immers met elke driver of aansturing; storingen, knipperen of beperkte functionaliteit zijn vaak het gevolg van een verkeerde keuze. Speciaal ontwikkelde armaturen en lichtlijnen, zoals de RBLED Focus Linear, zijn ontworpen op maximale compatibiliteit en flexibiliteit met dimsystemen. Ook voor vochtige of stoffige omgevingen zijn er armaturen zoals de RBLED Matrix II Tri-Proof waarmee betrouwbaar gedimd kan worden, zelfs onder lastige omstandigheden.

• DALI: individuele sturing, scenariokeuze, logging en monitoring
• 1-10V: eenvoudige en betrouwbare analoge regeling
• KNX: integratie met gebouwbeheersystemen
• Draadloos: flexibele toepassingen en eenvoudige installatie bij renovatie

Welke armaturen kies je voor probleemloos dimmen?

Het kiezen van geschikte armaturen voor dimbare installaties vraagt om aandacht voor compatibiliteit én kwaliteit. Niet elk armatuur met een led lichtbron is geschikt om te dimmen; de interne driver (elektronica) moet ingericht zijn op frequente aansturing en stapsgewijze regulering van het stroomverbruik. Bij retrofit – het vervangen van oude TL door zogenaamde led tubes – wordt vaak gemerkt dat dimmen problematisch of zelfs onmogelijk is. LED Solutions Holland adviseert om geen retrofit oplossingen met led tubes te gebruiken omdat deze qua kwaliteit en compatibiliteit tekort schieten en bovendien CE-keurmerk problemen kunnen geven. De beste resultaten bereik je met compleet nieuwe armaturen of met een speciaal ontwikkelde ombouwset, waarmee je de volledige elektronica van een oud armatuur vervangt voor een bewezen led oplossing.

Welke armaturen kies je? Voor grotere kantoorruimtes, magazijnen en loodsen zijn lineaire lichtlijnen, high-bay armaturen en downlights uitstekende keuzes. Specifieke oplossingen zoals de RBLED Focus Linear en RBLED EVO Highbay zijn getest op betrouwbare dimbaarheid, lange levensduur en minimale storing. Daarnaast is het raadzaam om te investeren in armaturen met een hoge Power Factor (0,95 of hoger) en gecertificeerde drivers (DALI, 1-10V), zodat het verlichtingssysteem storingsvrij en veilig werkt, ook op lange termijn.

• Voorkom retrofit led tubes: kies voor hoogwaardige armaturen of ombouwsets
• Selecteer drivers met gecertificeerde dimtechnologie
• Kies armaturen afgestemd op hoogte, ruimte en toepassingen
• Controleer compatibiliteit tussen armatuur, driver en dimmer/systeem

Flexibiliteit en comfort: meer dan alleen energiebesparing

Het dimmen van led verlichting zorgt niet alleen voor lagere energiekosten, maar levert ook direct voordeel op het gebied van comfort, sfeer en ergonomie. Een goed ontworpen verlichtingsinstallatie sluit dankzij dimbare armaturen aan bij de verschillende activiteiten gedurende de dag. In een kantooromgeving kun je bijvoorbeeld tijdens werkuren kiezen voor helderder licht voor optimale werkprestaties (kantoorverlichting), terwijl tijdens besprekingen of presentaties juist zachter licht gewenst is. In magazijnen, loodsen en productiehallen is het handig om ’s ochtends het licht feller te zetten en ’s middags, wanneer buitenlicht toeneemt, gedimd te werken.

Flexibel kunnen schakelen draagt bij aan meer tevreden gebruikers, minder vermoeidheid bij personeel en betere concentratie. In onderwijs- of zorgomgevingen kan, dankzij dimbare verlichting, makkelijk worden ingespeeld op het dagritme of specifieke taken zoals lezen, presenteren of rustmomenten (zorgverlichting; schoolverlichting). Ook in de industrie en werkplaatsen (werkplaatsverlichting) biedt flexibel licht direct voordeel qua veiligheid en nauwkeurigheid. Door verschillende lichtscènes en -niveaus te programmeren, zorg je dat elke ruimte altijd de juiste sfeer heeft zonder (onnodig) energie te verspillen.

• Sfeervol en comfortabel werken in kantoren en vergaderruimtes
• Flexibele aanpassing per tijdstip of activiteit
• Betere concentratie en minder vermoeidheid in onderwijs en zorg
• Minder fouten en hogere veiligheid in industriële of logistieke omgevingen

Installatie en beheer: waar let je op bij het dimmen van led?

Bij het implementeren van een dimbare led oplossing zijn er een aantal installatie- en beheeraspecten die aandacht vragen. Allereerst moet je ervoor zorgen dat zowel de bekabeling als de besturingssystemen geschikt zijn voor dimtechniek. Zeker bij vervanging van conventionele verlichting kom je situaties tegen waar bestaande bedrading niet geschikt is voor signaaloverdracht (zoals bij 1-10V of DALI). In dat geval adviseren wij, en zien we in de praktijk, dat het vaak verstandiger is om een compleet armatuur te vervangen of een ombouwset te gebruiken, in plaats van bestaande armaturen met led tubes te retrofitten.

Daarnaast vraagt goede installatie van een dimbaar systeem om afstemming tussen besturing, armaturen en gebruikers. Het programmeren van scenario’s, het inleren van tijdschakelingen of sensorintegratie (zoals aanwezigheids- en daglichtdetectie) zorgt voor maximaal rendement. Denk hierbij ook aan toekomstbestendigheid: kies bij voorkeur voor modulaire systemen waarin uitbreiding, aanpassing of integratie met gebouwbeheersystemen makkelijk mogelijk is. Hiermee voorkom je desinvestering als de eisen of het gebruik van het pand veranderen. Bij LED Solutions Holland merken wij dat klanten steeds vaker vragen om deze flexibele, schaalbare verlichting die zonder grote ingrepen meegroeit met hun organisatie.

• Laat bekabeling en besturingssystemen nakijken voor geschiktheid
• Vervang oudere armaturen indien nodig voor optimale dimbaarheid
• Zorg voor programmering van scenario’s en functies
• Kies bij voorkeur voor schaalbare, modulaire systemen

Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.