NEN1010 en NEN3140: veilig werken met elektrotechniek

Wat zijn NEN1010 en NEN3140?

NEN1010 en NEN3140 zijn twee essentiële Nederlandse normen als het gaat om veilig werken en installeren van elektrische installaties. Bij LED Solutions Holland zien we vaak dat deze normen in veel projecten centraal staan, zeker bij het vervangen of vernieuwen van led verlichting in kantoren, loodsen of productieomgevingen. NEN1010 richt zich vooral op het ontwerp en de aanleg van nieuwe elektrische installaties; je kunt hierbij denken aan alles wat moet gebeuren voordat een gebouw in gebruik wordt genomen. NEN3140 daarentegen heeft betrekking op het veilig werken tijdens het gebruik en onderhoud van bestaande installaties. Vooral voor facilitair managers en installateurs zijn deze normen belangrijk omdat ze zorgen voor veiligheid van mens en gebouw, en ze stellen eisen aan bekabeling, schakelmateriaal en de armaturen zelf.

In de praktijk betekent dit dat als je met led verlichting aan de slag gaat, zowel NEN1010 als NEN3140 invloed hebben op hoe je het beste te werk kunt gaan. Voor nieuwe projecten moet de installatie voldoen aan NEN1010; bij onderhoud of aanpassingen komt NEN3140 om de hoek kijken. Dit kan variëren van het plaatsen van een nieuw armatuur tot het volledig renoveren van een lichtlijnsysteem. Door rekening te houden met deze normen zorg je dat installaties niet alleen veilig zijn, maar ook voldoen aan de wettelijke eisen. Zolang je de voorschriften volgt, werk je volgens de juiste procedures en beperk je het risico op storingen of onveilige situaties.

Belang van NEN1010 bij led verlichting in commerciële en industriële omgevingen

De NEN1010 is dé ontwerp- en aanlegnorm als het over elektrische installaties gaat. Voor led verlichting in kantoren, magazijnen of bedrijfshallen gelden specifieke eisen uit deze norm. Het gaat onder andere om juiste dimensionering van bedrading, beschermingsmaatregelen tegen overbelasting en kortsluiting, aarding en het toepassen van passende armaturen. Hierdoor wordt voorkomen dat installaties overbelast raken of gevaarlijke situaties ontstaan door foutieve aansluitingen. Zo verlangt NEN1010 onder meer dat je rekening houdt met de locatie van de armaturen, bijvoorbeeld in natte ruimten of ruimtes met verhoogd brandgevaar. Ook de IP-waarde (beschermingsgraad van het armatuur) wordt expliciet genoemd.

Bij het plaatsen of vervangen van kantoorverlichting of bedrijfshalverlichting is het belangrijk dat je vooraf controleert of het ontwerp van de installatie klopt. Daarmee voorkom je dat de installatie achteraf aanpassingen nodig heeft of zelfs afgekeurd wordt. Bij LED Solutions Holland merken we dat aandacht voor deze norm meestal al vanaf het begin in het bestek wordt meegenomen. Zo kunnen de juiste selecties gemaakt worden qua lichtverdeling, energieverbruik en veiligheid.

Toepassing van NEN3140: veilig beheer en onderhoud

NEN3140 bouwt voort op NEN1010, maar richt zich specifiek op het veilig gebruiken, onderhouden en inspecteren van bestaande elektrische installaties. Dit is een dagelijks aandachtspunt bij bedrijven waar vaak mensen in aanraking komen met elektrische systemen, zoals in magazijnen en werkplaatsen. NEN3140 beschrijft wie werkzaamheden mag uitvoeren, welke persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zijn en hoe je risicovolle werkzaamheden het beste kunt voorbereiden en uitvoeren.

Bij het vervangen van led armaturen in bijvoorbeeld een magazijnverlichting traject is het zaak dat alleen daartoe bevoegde personen het werk uitvoeren. Ook moeten installaties regelmatig geïnspecteerd worden op werking en veiligheid, en moeten geïdentificeerde risico's worden opgevolgd. LED Solutions Holland adviseert altijd om het vervangen van oude TL-systemen door led nooit uit te voeren terwijl installaties onder spanning staan. Het veilig afschakelen en controleren van de installatie is essentieel volgens NEN3140. Op die manier voorkom je gevaar voor elektrocutie en minimaliseer je uitval of schade tijdens het werk.

Kiezen tussen nieuwe armaturen, retrofit of ombouwsets binnen NEN1010/NEN3140

De keuze om bestaande TL-armaturen te voorzien van led verlichting komt vaak naar voren. Een veelgehoorde optie is het toepassen van led tubes of led TL buizen als retrofitoplossing. Bij LED Solutions Holland adviseren we deze optie zelden of nooit. Retrofit met led tubes voldoet vaak niet volledig aan de eisen van NEN1010 en NEN3140, vooral op het gebied van elektrische veiligheid en de waarborging van het CE-keurmerk. Problemen met aarding, verkeerde bedrading of het omzeilen van voorschakelapparatuur zijn risico's die je liever voorkomt.

Een betere oplossing is het volledig vervangen van het armatuur door een nieuw armatuur dat specifiek ontworpen is voor led verlichting. Hiermee ben je verzekerd van een installatie die voldoet aan alle eisen qua circuitopbouw, aarding, bescherming tegen stof en vocht (IP-waarde) en correcte aansluiting. Als het (bouw)technisch niet mogelijk is om nieuwe armaturen te plaatsen, is een speciaal ontwikkelde ombouwset — waarbij de complete elektronica van het oude armatuur wordt vervangen — een veilig alternatief. Bijvoorbeeld de RBLED EasyLight ombouwset biedt een slimme oplossing om T5/T8 te vervangen door led, met gewaarborgde veiligheid en conformiteit.

Praktische aandachtspunten voor installatie en oplevering

Het succesvol vervangen of installeren van led verlichting volgens NEN1010 en NEN3140 vraagt om een gestructureerde werkwijze. Zeker bij grote bedrijfshallen of innovatieve kantoorprojecten ligt de nadruk op een goede voorbereiding: inventariseren van bestaande installaties, beoordelen van de noodzaak om te vernieuwen, en kiezen voor geschikte armaturen. Ook moet je letten op zaken als juiste spanning, maximale belasting en het gebruik van correcte bevestigingsmaterialen. Vaak wordt vooraf een schakelplan opgesteld zodat bij de daadwerkelijke installatie de risico’s tot een minimum beperkt blijven.

Na afronding van het werk is het essentieel dat de installatie getest wordt op functioneren, veiligheid en aarding. Hierbij horen metingen van isolatieweerstand, controle van aardlekschakelaars en functionele tests van de armaturen. Elk project wordt afgesloten met een opleverrapport, waarin wordt beschreven wat is vervangen en hoe de installatie is opgebouwd. Zo houd je als facilitair manager of installateur altijd het overzicht. Daarnaast zorgt deze documentatie dat het beheer in de toekomst volgens NEN3140 verloopt.

Wat betekent de wetgeving voor jouw led verlichting project?

De NEN-normen zijn niet wettelijk verplicht, maar veel vereisten uit NEN1010 en NEN3140 zijn wél opgenomen in het Bouwbesluit en de Arbowetgeving. Dit betekent dat de normen in de praktijk bijna altijd gevolgd worden bij zowel nieuwe als bestaande installaties. Het niet naleven kan leiden tot afkeuring van de installatie, aansprakelijkheidskwesties bij schade of letsel, en zelfs tot stillegging van het bedrijf door de arbeidsinspectie. Zeker in omgevingen zoals werkplaatsen of loodsen waar continu gewerkt wordt met elektrische apparaten, willen bedrijven geen enkel risico lopen.

Vergeet ook niet dat sinds 2023 de Energie Investeringsaftrek (EIA) niet meer van toepassing is op led verlichting, simpelweg omdat de terugverdientijd al erg kort is geworden. Toch kan overstappen van TL naar led een besparing tot 89% op het energieverbruik opleveren. Mits de overstap gebeurt volgens de richtlijnen uit NEN1010 en NEN3140, zijn deze besparingen structureel én veilig te boeken.

Conclusie: Veiligheid en efficiency hand in hand bij led verlichting

Samenvattend kun je zeggen dat NEN1010 en NEN3140 de belangrijkste spelregels geven als het gaat om het veilig installeren, beheren en onderhouden van elektrische installaties met led verlichting in professionele omgevingen. Door te kiezen voor vervanging van gehele armaturen of gebruik van gecertificeerde ombouwsets, voorkom je problemen met CE-markering, veiligheid of onverwachte storingen. Zeker in kantooromgevingen, magazijnen of bedrijfshallen biedt het volgen van deze normen een stevige basis voor veiligheid en bedrijfscontinuïteit.

Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.