Powerfactor bij LED: wat je moet weten voor je keuze

Wat is powerfactor en waarom speelt het een rol bij led verlichting?

De term powerfactor duikt veel op als je offertes of specificaties van led armaturen bestudeert. Maar wat betekent deze waarde nou concreet voor jouw situatie? Kort gezegd is de powerfactor een maat voor hoe efficiënt een elektrisch apparaat – in dit geval een led armatuur – het aangeleverde vermogen omzet in bruikbare energie. Hoe hoger de powerfactor, hoe minder energie er ‘verloren’ gaat als blindvermogen. Bij conventionele TL-verlichting was de powerfactor bijna nooit een issue, want die systemen hadden vaak een standaard en relatief hoge waarde. Maar met led verlichting is het verschil ineens wél relevant. Dat komt vooral doordat led armaturen elektronica bevatten die de powerfactor kunnen beïnvloeden.

Een goede powerfactor (bijvoorbeeld 0,9 of hoger) betekent dat het meeste vermogen effectief gebruikt wordt door het armatuur. Zit de powerfactor lager (bijvoorbeeld 0,5 tot 0,6), dan wordt een substantieel deel van de stroom niet omgezet in licht, maar belast het onnodig je stroomvoorziening. Hierdoor kan het bijvoorbeeld lijken alsof je meer energie verbruikt dan nodig, en kun je – vooral bij een groot aantal armaturen – tegen extra kosten en capaciteitsproblemen aanlopen. Bij LED Solutions Holland merken we dat vooral in grotere gebouwen het verschil écht zichtbaar wordt op de energierekening en soms zelfs bij de netbeheerder.

Het is dus zeker de moeite om, vóórdat je led verlichting aanschaft, bij de specificaties stil te staan bij de powerfactor. Vooral als je veel armaturen tegelijk gebruikt, wordt een lagere powerfactor al snel een probleem. Dit geldt zeker voor magazijnverlichting, bedrijfshalverlichting en grote kantooromgevingen. Een powerfactor van minimaal 0,9 is daar aan te raden. Wil je precies weten wat een goede waarde is voor jouw situatie? Vaak kan een specialist een berekening maken op basis van je totale installatie.

De invloed van powerfactor op netbelasting en energieverbruik

De powerfactor heeft directe invloed op hoe zwaar je elektrische infrastructuur belast wordt. Wanneer je armaturen met een lage powerfactor installeert, loopt er relatief veel ‘onnodige’ stroom door je bekabeling. Deze schijnbaar overbodige stroom zorgt er niet voor dat je verlichting meer licht geeft, maar verhoogt wel de totale stroomsterkte in je netwerk. Dit heet inductief of blindvermogen. In de praktijk betekent dit dat je installatie-technisch meer capaciteit nodig hebt en er vaak dikkere kabels, grotere zekeringen of zwaardere hoofdverdeelkasten nodig zijn om storingen te voorkomen.

We zien regelmatig dat bedrijven die overstappen op led verlichting met een lage powerfactor, na installatie onverwachte problemen ervaren. Bijvoorbeeld: groepen slaan sneller uit, de hoofdzekering bereikt eerder zijn limiet, of de capaciteit van de trafo lijkt ineens onvoldoende. Met name bij projecten met honderden armaturen – denk aan loodsverlichting of werkplaatsverlichting – worden deze effecten snel zichtbaar. Ook kun je tegen hogere kosten aanlopen, want sommige netbeheerders rekenen toeslagen als je teveel blindvermogen op het net zet.

Daarnaast leidt een lage powerfactor dus niet tot een hoger energieverbruik voor het licht zelf, maar het betekent wél een minder efficiënte installatie. Je betaalt in de meeste gevallen geen stroomrekening over het blindvermogen, maar moet het wel transporteren en verwerken. Daarom adviseren wij bij LED Solutions Holland altijd om te kiezen voor nieuwe armaturen met een hoge powerfactor (liefst >0,9) in plaats van retrofitoplossingen. Led tubes of led TL buizen hebben vaak een (veel) lagere powerfactor, waardoor je snel tegen deze bovengenoemde problemen aanloopt.

Normen, regelgeving en praktijkvoorbeelden

In Nederland en in de Europese Unie gelden verschillende normen voor de powerfactor van professionele led verlichting. Producenten moeten aantonen dat hun armaturen voldoen aan eisen zoals vastgelegd in EN 61000-3-2. Voor armaturen met een vermogen boven de 25 watt geldt doorgaans een minimale powerfactor van 0,9. Installeer je verlichting in een kantoor, productiehal, logistieke omgeving of werkplaats? Houd je dan aan de norm om problemen met inspectie, subsidies of netbeheerders te voorkomen.

We zien in de praktijk dat bedrijven regelmatig onvoldoende letten op de powerfactor. Bijvoorbeeld als ze een aantal oude TL-bakken willen ‘omkatten’ met led tubes. Die lijken een snelle oplossing, maar scoren vaak erg laag op powerfactor (soms zelfs onder de 0,6). Dit kan betekenen dat je met dezelfde netcapaciteit minder lichtpunten veilig kunt aansluiten dan wanneer je meteen kiest voor volwaardige led armaturen. Bij LED Solutions Holland adviseren we daarom bijna altijd het hele armatuur te vervangen of een ombouwset te gebruiken. Zo weet je zeker dat álle elektronica voldoet aan de eisen en geen onnodig blindvermogen genereert.

Een ander belangrijk aspect: hoewel de Energie Investeringsaftrek (EIA) voor led verlichting sinds 2023 niet meer van kracht is, blijven normen rond blindstroom en powerfactor onverkort gelden. Blijf dus kritisch bij de keuze van armaturen, vooral als je opzoek bent naar lange termijn betrouwbaarheid en compliance bij inspecties.

Valkuilen van retrofit (led tubes) ten opzichte van compleet nieuwe armaturen

Op het eerste gezicht lijkt het vervangen van je oude TL-buizen door led tubes een logische stap. Het is snel en goedkoop, en er wordt vaak geadverteerd met eenvoudige installatie. Toch zitten hier flink wat addertjes onder het gras, met name rond de powerfactor en andere kwaliteitscriteria. Led tubes halen hun voeding via het bestaande armatuur en de oude elektronica – vaak via de oude VSA of starter. Dit zorgt ervoor dat de totale powerfactor nauwelijks of zelfs helemaal niet verbetert ten opzichte van traditionele TL.

Bovendien is het bij retrofitoplossingen lastig om te voldoen aan de actuele CE-normen. Installaties met led tubes kunnen niet garanderen dat de combinatie van oude elektronica en nieuwe led technologie veilig én efficiënt werkt. Hierdoor loop je risico’s bij keuringen of brandverzekeringen. Naast de powerfactor geeft een ouder armatuur doorgaans niet de bedrijfszekerheid en energieprestatie van een écht nieuw led armatuur.

We raden bij LED Solutions Holland dan ook aan een keuze te maken tussen completarne armatuurvervanging of, indien dat niet mogelijk is, het volledig strippen van het oude armatuur en een serieuze ombouwset in te bouwen. Hierbij vervang je alles behalve de kap en behuizing. De nieuwe driver zorgt dan wél voor een hoge powerfactor (meestal boven de 0,9), veilig presteren en compliance met alle Europese richtlijnen. Zo voorkom je de klassieke valkuilen van onvoorspelbare retrofit.

Wanneer is powerfactor extra belangrijk? Specifieke omgevingen en schaalgrootte

De gevolgen van een lage powerfactor zijn niet in elk gebouw of project even groot. Als je met een enkel armatuur werkt in een kleine ruimte, merk je daar weinig van. Maar bij commerciële en industriële toepassingen – waar je tientallen tot honderden armaturen tegelijk schakelt – wordt powerfactor direct een kritische factor. Denk aan een grote kantoorverdieping, een logistiek magazijn of een compleet verlichte bedrijfshal.

In magazijnen, logistieke hallen en productieomgevingen komt het regelmatig voor dat verlichting een substantieel deel van het totale stroomverbruik uitmaakt. Daar is zelfs sprake van piekbelastingen, vooral tijdens ploegdiensten of dag-/nachtritmes in de industrie. Kwalitatieve armaturen met hoge powerfactor houden je installatie stabiel en schaalbaar. Bovendien vergroot je het aantal lichtpunten dat je veilig kunt aansluiten zonder dat je aanpassingen in de infrastructuur hoeft te doen. Bij LED Solutions Holland rekenen we de impact van powerfactor altijd mee zodra het om meer dan ongeveer 25 armaturen per groep gaat.

Ook kun je met een hoge powerfactor eenvoudiger voldoen aan de eisen van netbeheerders en verzekeraars. Soms is het zelfs onderdeel van het inspectierapport (bijvoorbeeld bij opleveringen in de industrie of zorg). Daarom adviseren we: kies bij grote projecten nooit op prijs alleen, maar verdiep je altijd in de technische documentatie. Vooral bij nieuwe toepassingen als werkplaatsverlichting speelt dit een belangrijke rol.

De juiste armaturen kiezen: technische keuzes en toekomstige flexibiliteit

Het kiezen van de juiste led armaturen draait niet alleen om lichtopbrengst, levensduur of design. Juist technische eigenschappen zoals powerfactor, EMC-compatibiliteit, CE-keur en betrouwbaarheid bepalen óók het succes en de toekomstbestendigheid van je investering. Bij moderne armaturen vind je de powerfactor terug in de technische specificaties of datasheets. Kies bij voorkeur modellen met een powerfactor van 0,9 of hoger – vooral als je omvangrijke installaties beheert.

Voor specifieke toepassingen zijn er nog extra aandachtspunten. In stofrijke of vochtige ruimtes – zoals werkplaatsen of loodsen – is een robuust armatuur zoals de RBLED Matrix II Tri-proof aan te raden, dat naast een hoge powerfactor ook bestand is tegen water en stof. Voor lineaire verlichting in grote hallen is het handig om te kiezen voor een compleet lichtlijnsysteem zoals de RBLED Focus Linear, waarmee je efficiënte bekabeling kunt combineren met hoge powerfactor en flexibele inpassing.

Om samen te vatten: let bij je keuze verder op zaken als garantie, keurmerken en mogelijke aanpassing van omgevingsfactoren (zoals temperatuur en trillingen). Vraag je leverancier nadrukkelijk om de specifieke powerfactor per armatuur op te geven en stem daarop je bekabeling, zekeringen en infrastructuur af.

Praktische tips en conclusie: hoe pak je het doordacht aan?

De kracht van een goede powerfactor zit in de combinatie van directe energiebesparing, structurele kostenreductie en technische betrouwbaarheid. Zeker bij led verlichting voor bedrijfsmatige toepassingen kan een verkeerde keuze leiden tot onverwachte nadelen op netbelasting, apparaatveiligheid en compliance met regelgeving. Bij LED Solutions Holland komen we dit in het veld nog te vaak tegen, vooral wanneer er gekozen wordt voor snelle retrofit in plaats van goed doordachte armatuurvervanging. De overstap naar led biedt overigens een besparing tot wel 89%, mits je armaturen kiest met de juiste eigenschappen.

Een paar praktische tips:

• Check altijd de powerfactor in de technische specificaties. Streven: ≥0,9 voor grotere projecten.
• Vermijd retrofit met led tubes of led TL buizen vanwege de lagere powerfactor en CE-risico’s.
• Gebruik bij voorkeur compleet nieuwe armaturen of een erkende ombouwset voor bestaande armaturen.
• Overweeg de impact op je netbelasting en bespreek dit vooraf met je installateur.
• Denk aan latere uitbreidingen: een hoge powerfactor maakt je systeem schaalbaarder.

Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.