Wat is UGR en hoe bepaal je de juiste waarde per ruimte?

UGR: de basis en het belang bij led verlichting

Als je werkt met commerciële of industriële verlichting, kom je vroeg of laat de term UGR tegen. UGR staat voor 'Unified Glare Rating' en is een internationale standaard die aangeeft hoeveel verblinding gebruikers van een ruimte kunnen ervaren door de verlichting. Vooral bij led verlichting is UGR een belangrijk aandachtspunt. Te veel verblinding is niet alleen hinderlijk, maar kan ook zorgen voor minder goed visueel comfort en zelfs lichamelijke klachten als hoofdpijn of vermoeidheid. Dit geldt zeker op plekken waar mensen langdurig werken of moeten kijken naar beeldschermen, zoals bij kantoorverlichting. Bij LED Solutions Holland merken we dat verkeerde keuzes rond UGR in de praktijk vaak leiden tot klachten of lagere productiviteit. Het loont dus om goed naar UGR te kijken bij het ontwerpen van een verlichtingsplan.

Hoe wordt de UGR-waarde bepaald?

De UGR-waarde wordt niet zomaar op het armatuur geplakt: het is een berekende waarde, afhankelijk van meerdere factoren. Kort gezegd, de UGR-score wordt bepaald door het directe licht dat het oog bereikt vanuit de verschillende armaturen in een ruimte. Er wordt hierbij rekening gehouden met:

• De verdeling van de lichtsterkte van het armatuur
• De positie van de armaturen ten opzichte van de kijkrichting en de werkplekken
• Reflectiefactoren van muren, plafond en vloer
• Het aantal en het type armaturen
• Grootte en geometrie van de ruimte

De berekening vindt vrijwel altijd plaats in een simulatieprogramma, gebaseerd op de EN 12464-1 norm voor werkplekverlichting. Een armatuurfabrikant geeft vaak een zogenaamde 'typische' UGR-waarde voor een standaard situatie, maar de werkelijke situatie kan behoorlijk verschillen. Daarom adviseren we bij LED Solutions Holland altijd om een Lichtplan te laten maken voor een nauwkeurige bepaling. Zo voorkom je onaangename verrassingen na installatie.

Welke UGR-waarden zijn wenselijk per type ruimte?

Niet iedere ruimte stelt dezelfde eisen aan verblindingsbeperking. De juiste UGR-waarde hangt af van de activiteiten in de ruimte en de gevoeligheid voor verblinding. Onderstaand overzicht laat de veelgebruikte UGR-grenzen zien:

• UGR ≤ 16: Zeer kritisch, bijvoorbeeld laboratoria, tekenkamers, controlekamers
• UGR ≤ 19: Werkplekken met computers, kantoren, scholen, vergaderruimten
• UGR ≤ 22: Vakken waar visuele precisie minder kritisch is, zoals magazijnen, loodsen, trappenhuizen
• UGR ≤ 25: Ruimtes met passage, gangen of waar verblinding weinig impact heeft

Het is belangrijk om niet standaard de laagst mogelijke UGR-waarde te kiezen. Een lager UGR betekent meestal ook een beperkter armatuurontwerp of lagere lichtopbrengst. Voor magazijnverlichting of loodsverlichting is een hogere UGR prima, maar bij kantoorwerkplekken wil je echt lager zitten. We zien in de praktijk vaak dat kantoren die overstappen op led verlichting zonder expliciet naar UGR te kijken, alsnog klachten krijgen omdat oude TL-armaturen vaak minder rechtstreeks licht uitstralen. Met name bij directe led panelen kan UGR snel te hoog uitvallen, met als gevolg hinderlijke spiegelingen of storende lichtvlekken op schermen.

Hoe lees je de UGR-waarde op een technisch datasheet?

Op technische fiches van armaturen wordt vaak een UGR-waarde vermeld, bijvoorbeeld 'UGR <19'. Dit gaat meestal uit van een standaardruimte: plafondhoogte 2,7 meter, lichtgekleurde muren, armatuurindeling volgens norm. Dat zegt niet alles over jouw situatie. In een hoge bedrijfshal, lege loods of ruimte met donkere muren kan de uitkomst heel anders zijn. Bij LED Solutions Holland maken we daarom altijd een lichtberekening die rekening houdt met de échte omstandigheden: reflectie, indeling, materialen en gebruikerspositie. Let op: een armatuur dat geschikt is voor 'UGR <19' in een kantoorsimulatie, kan in de praktijk veel hoger uitvallen als je het bijvoorbeeld gebruikt als werkplaatsverlichting met veel staal, glas of machines. Het blijft dus belangrijk om te kijken naar de toepassing, locatie en wijze van installeren.

UGR en armatuurkeuze: waar let je op?

De armatuurvorm en -optiek zijn bepalend voor de mate van verblinding in een ruimte. Zo zijn sommige armaturen specifiek ontwikkeld om verblinding zoveel mogelijk te beperken, bijvoorbeeld via microprismatische diffusers, zogenoemde darklight-ontwerpen of gereflecteerd indirect licht. LED Solutions Holland ziet vaak dat de populaire led panelen prima voor kantoren kunnen zijn, mits ze de juiste optiek hebben en correct zijn geplaatst. In ruimtes waar een hogere lichtopbrengst nodig is, zoals loodsen of industriehallen, kom je al snel uit bij krachtige armaturen zoals high bays. Deze hebben meestal een hogere lichtsterkte, waardoor ook de UGR stijgt. In dat geval kun je denken aan armaturen met speciale lenzen of afschermingen die zorgen dat het licht niet direct in het oog schijnt, maar wel het werkoppervlak optimaal verlicht. Op plaatsen waar zeer specifiek licht nodig is, zoals in bijvoorbeeld een opslaggang of werkplaats, werken lineaire lichtlijnen als de rbled focus linear vaak goed. Ga in ieder geval niet voor een simpele retrofit-oplossing met led tubes: deze bieden zelden controle over UGR en kunnen bovendien CE-technische problemen geven. Beter is het om complete armaturen of gespecialiseerde ombouwsets te overwegen.

UGR, energiebesparing en de overstap van conventioneel naar led

Veel bedrijven grijpen de overstap van TL of gasontladingsverlichting aan om te besparen en hun verlichting te verduurzamen. Dit kan een besparing tot wel 89% opleveren. Overstappen brengt echter ook uitdagingen met zich mee op het vlak van lichtkwaliteit en verblinding. Waar bij conventionele TL het licht meer diffuus en indirect verspreid werd, geven led panelen of high bays gerichter licht. Hierdoor kan de UGR in moderne installaties snel hoger liggen als je niet goed let op armatuur en positionering. Wij adviseren altijd een verlichtingsplan dat niet alleen is gericht op het gewenste energielabel, maar ook op comfort en gezondheid van gebruikers. Daarbij adviseren wij géén retrofit met led tubes of led TL buizen vanwege beperkingen qua lichtkwaliteit, UGR en het CE-keurmerk. Met gecertificeerde, moderne armaturen (of een rbled easylight ombouwset) combineer je alle voordelen – inclusief optimale controle over UGR-waardes.

Samenvatting en advies bij het bepalen van UGR per ruimte

Samengevat: UGR is de sleutel tot comfortabel en veilig licht in iedere professionele omgeving. Die waarde hangt af van heel wat factoren: ruimte, positie, reflectie en het gekozen armatuur. Neem altijd de geplande toepassing als uitgangspunt en bepaal op basis daarvan welke UGR-grens wenselijk is. Besteed aandacht aan het armatuurtype, optiek en installatie. Laat voor grotere projecten een professioneel lichtplan opstellen afgestemd op jouw werkelijkheid, want de standaard opgegeven UGR-waarde is slechts een startpunt! Wil je weten wat dit betekent voor jouw situatie? Dan is een gesprek met een specialist vaak de logische volgende stap.